This website uses cookies so that we can provide you with the best user experience possible. Cookie information is stored in your browser and performs functions such as recognising you when you return to our website and helping our team to understand which sections of the website you find most interesting and useful.
Korupcjogenne mechanizmy podatkowe
W roku 2013 Transparency International oceniło, że Polska znajduje się na 38 miejscu w rankingu najbardziej skorumpowanych państw na świecie. Miejsce to oznacza, że tylko 37 państw jest mniej skorumpowanych od naszej ojczyzny. W 2012 r. uplasowaliśmy się na miejscu 41, a w 2001 na miejscu 44. Powoli korupcja spada, ale wciąż są mechanizmy jej sprzyjające.
Polski system podatkowy jest skomplikowany, przepisy podatkowe zmieniają się dość często, a przy tym brak jest jednolitej interpretacji i modelu prawidłowego postępowania. Minister Finansów szybko przychyla się do korzystnych dla budżetu wyroków sądów administracyjnych. W przypadku wyroków korzystnych dla podatników organy podatkowe zdawkowo odpowiadają, że wyroki dotyczą innych spraw, i nie można ich stosować w obecnej. Nie da się ukryć, że organy podatkowe nie są obiektywne w swych ocenach. Co więcej mam wrażenie, że urzędnicy traktują przedsiębiorców jak złodziei.
Nic więc dziwnego, że podatnik nie będąc pewny co do swoich obowiązków i prawidłowego sposobu postępowania niekiedy ma pokusę skorzystania z korupcjogennych mechanizmów podatkowych. Ma to miejsce głównie w sytuacjach tzw. uznaniowych decyzji, kiedy przyznanie jakiejś ulgi lub kary zależy od człowieka a nie wynika bezpośrednio z przepisu. Poniżej opisane zostanie kilka proceduralnych mechanizmów korupcyjnych oraz postępowanie w sprawie nieujawnionych źródeł przychodu. Na koniec planowane wprowadzenie uznaniowości przy odliczeniu VAT od samochodów osobowych.
Zabezpieczenie majątku podatnika
Urząd skarbowy może dokonać zabezpieczenia zapłaty podatku ustanawiając zastaw skarbowy na rzeczach ruchomych podatnika lub hipotekę przymusową, co znacznie ogranicza swobodę dysponowania tym majątkiem. Jak stanowi przepis organ może, ale nie musi zabezpieczać majątku. W ustawie brak jest jakichkolwiek podpowiedzi. Wystarczy, że zachodzi uzasadniona obawa, że podatek nie zostanie zapłacony, ale decyzję autonomicznie podejmuje urzędnik. Zarówno podatnik jak i sam urzędnik może wyjść z inicjatywą i zaproponować zaniechanie zabezpieczenia podatku w zamian za korzyść majątkową. W tym czasie podatnik skutecznie może pozornie pozbyć się majątku, w związku z czym późniejsza egzekucja podatku staje się nieskuteczna.
Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych
Także wysoka uznaniowością cechują się przypadki przyznawania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych. Są to:
– Rozłożenie podatku na raty
– Odroczenie terminu płatności
– Umorzenie zaległości podatkowej.
Udzielenie tych ulg zależy od wykazania przez podatnika swojego „ważnego interesu” lub „interesu publicznego”. Wystarczy zatem wskazać, że zapłata podatku wpłynie na konieczność ograniczenia zatrudnienia, albo co się już zdarzało firma złoży zobowiązanie, że stworzy w przyszłości 50 dodatkowych miejsc pracy, itp. To czy interes jest ważny czy nie ocenia urzędnik. Przepisy nie dają żadnych wytycznych. Zachodzi zatem duża uznaniowość i brak ryzyka dla urzędnika, że orzekł wbrew przepisom. O przyjęcie korzyści majątkowej nie trudno w takich sytuacjach.
Zawieszenie kontroli podatkowej
Na samą myśl o kontroli niejednej osobie przechodzą ciarki po plecach. Nawet gdy uczciwie wszystko wpisujemy do ksiąg i terminowo wpłacamy podatki. Tymczasem urząd może mieć inne podejście do stosowanych przez nas przepisów. Brak jednolitej interpretacji przepisów podatkowych wywołuje dużo kontrowersji. Niemała jest zatem pokusa, by takiej kontroli w firmie nie było, albo by jej wszczęcie lub prowadzenie odroczyć. Zwłaszcza, gdy kontrola jest podejmowana niezwłocznie tj., bez wcześniejszego zawiadomienia o wszczętej kontroli.
Organ podatkowy może zawiesić kontrolę podatkową, jeżeli w okresie 30 dni od dnia jej wszczęcia nie zostaną ustalone dane identyfikujące kontrolowanego. Inspektor kontroli skarbowej mógłby zatem działać wolno i opieszale w zakresie ustalania danych identyfikacyjnych odpowiedzialnego podmiotu w kontrolowanej jednostce. Obecnie urząd ma 5 lat na ustalenie danych identyfikacyjnych podmiotu odpowiedzialnego za podatki, zanim umorzy kontrolę. Dawniej termin ten był znacznie krótszy, nawet już po 14 dniach można było umarzać postępowanie.
Nieujawnione źródła przychodów
Przepisy w sprawie opodatkowania 75% stawką podatku dochodowego z tytułu niezgłoszonych do opodatkowania przychodów były przedmiotem zainteresowania Trybunału Konstytucyjnego. Przepisy stanowią tylko, że sankcyjną stawkę wymierza się, gdy wydatki podatnika nie znajdują pokrycia w mieniu zgromadzonym przed poniesieniem tych wydatków lub zgromadzeniem mienia, pochodzącym z przychodów uprzednio opodatkowanych lub wolnych od opodatkowania.
Udowodnienie źródeł pochodzenia majątku zależy od uznania konkretnego urzędnika, czy przyjmuje dowody przedstawiane przez stronę czy odmawia im wiarygodności. Bywa, że ta sama sytuacja przez jeden urząd jest uznawana a przez drugi odrzucana jako mało wiarygodna. Przy takich przepisach o przyjmowanie korzyści majątkowych jest nietrudno.
Pełne odliczanie VAT od samochodów
Ministerstwo Finansów planuje wprowadzić ograniczenie w zakresie pełnego odliczania VAT od nabycia (zakupu, leasingu, itp.) pojazdów samochodowych do 3,5 tony ich napraw i paliwa. Jednocześnie wprowadza się zasadę, że przy obiektywnych okolicznościach, jeżeli wykluczony zostanie prywatny użytek będzie można odliczać 100% VAT od wszystkich wydatków na samochód. Oczywiście trzeba będzie prowadzić dodatkową ewidencję, ale nie ma to większego znaczenia.
Dla jednej osoby obiektywnym jest poruszanie się aut wyłącznie po lotnisku, dla innych nie. Gdyż z tego lotniska trzeba czasami wyjechać chociażby do warsztatu samochodowego na przegląd. Jedni teoretycy uważają, że wystarczy dobry regulamin pracy, inni twierdzą już teraz (łącznie z Ministerstwem Finansów), że to nie wystarczy do pełnego odliczania VAT. Interpretacje indywidualne nic nie pomogą, gdyż każda firma jest przypadkiem indywidualnym. W razie kontroli wybór między koniecznością zwrotu VAT lub wręczeniem korzyści majątkowej może być dużą pokusą dla podatników i urzędników.
Podsumowanie
Nie tylko przepisy proceduralne dające urzędnikom swobodę wyboru, ale i skomplikowane, niejasne i nieprecyzyjne przepisy merytoryczne dają możliwości korupcjogenne dla stosunku podatnik vs urzędnik państwowy. Jedynym sposobem na uplasowanie Polski na wyższym miejscu w rankingu Transparency International jest uproszczenie przepisów podatkowych.
Iwona Chłopek
fot. freeimages.com