Wypalenie zawodowe przestaje być jednostkowym problemem – dziś staje się realnym zagrożeniem dla wielu liderów i liderek. Niesie za sobą zmęczenie, utratę sensu, cynizm, a nawet depresję. To cichy przeciwnik, który nie zawsze przychodzi gwałtownie. Często rozgaszcza się powoli – pod płaszczykiem odpowiedzialności, pasji i zaangażowania.
Coraz częściej dotyka menedżerek i menedżerów, którzy w codziennym zarządzaniu odpowiadają za wyniki firm, kulturę organizacyjną i morale pracowników. To oni muszą znaleźć balans pomiędzy wysokimi wymaganiami biznesowymi a troską o swoich ludzi. W tej grze łatwo zapomnieć o sobie – o swoich granicach, potrzebach i wewnętrznym ogniu.
Wielu liderów, choć na zewnątrz wydaje się pełnych energii i motywacji, od środka powoli się wypala. Ich pasja, która kiedyś napędzała do działania, zaczyna gasnąć, a oni stają się coraz bardziej wypaleni i cyniczni. Co wtedy, gdy ogień pasji, który napędzał do bycia liderem, zaczyna wygasać? Warto zapytać, jak dobrze zarządzać tym płomieniem, żeby nie stał się on destrukcyjnym ogniem wypalenia.
Co mówią liczby? – statystyki o wypaleniu zawodowym wśród liderów
Zgodnie z międzynarodowym raportem Gallupa z 2023 roku, aż 70% liderów przyznaje się do odczuwania symptomów wypalenia zawodowego, co oznacza ogromną skalę problemu. Z kolei badania Deloitte pokazują, że 56% liderów rozważało rezygnację z pracy w wyniku wypalenia. W Polsce, mimo trochę mniejszej świadomości czym jest wypalenie zawodowe, aż 29% polskich specjalistów i menedżerów deklaruje odczuwanie tych symptomów (Hays Polska, 2024), a ponad 80% jest wypaleniem zagrożona (Mercer, 2024).
Wypalenie liderów wzrosło szczególnie po pandemii COVID-19. Zmiany w sposobie pracy (w tym praca zdalna i hybrydowa), presja do szybkich decyzji oraz trudności w zarządzaniu zespołami na odległość wywarły ogromny wpływ na samopoczucie liderów.
Jak rozpoznać wypalenie u lidera? – nieoczywiste sygnały
Wypalenie zawodowe wśród liderów nie zawsze jest łatwe do rozpoznania. Liderzy często ukrywają swoje zmęczenie pod maską perfekcji, ponieważ nie chcą pokazać słabości. Jednak są pewne sygnały, na które warto zwrócić uwagę.
Sygnały psychiczne:
Liderzy, którzy doświadczają wypalenia, mogą stawać się cyniczni, odczuwają chroniczny stres, a ich entuzjazm do pracy zaczyna znikać. Zaczynają odczuwać poczucie bezsilności i bezsensu, co prowadzi do ich wewnętrznej stagnacji.
Sygnały fizyczne:
Zmęczenie, problemy ze snem, częste bóle głowy i pleców, brak apetytu – to wszystko mogą być fizyczne objawy wypalenia. Liderzy mogą również doświadczać objawów somatycznych, które są wynikiem stresu, np. podwyższone ciśnienie krwi. Ze stresu zaczynają też zapadać na choroby przewlekłe, autoimmunologiczne.
Zmiana w zachowaniu:
Liderzy mogą stawać się bardziej impulsywni, drażliwi, a także wycofani z życia zawodowego i osobistego. Zauważalna może być także utrata kreatywności, trudności w podejmowaniu decyzji czy pogorszenie relacji z zespołem.
„Liderzy wpadający w wypalenie zawodowe przestają w siebie wierzyć, mają wrażenie, że cele i zadania ich przerastają, że nie udźwigną ciężaru decyzji i odpowiedzialności. Rzadko przyznają się współpracownikom czy bliskim, ale ja to wychwytuję na sesjach mentoringowych, gdy menedżer z 20-stoletnim doświadczeniem, mówi „Ja się chyba do tego nie nadaję”. To jest lampka ostrzegawcza”
Od wypalenia do ognia pasji – osobista perspektywa
Z własnej perspektywy wiem, jak łatwo wpaść w pułapkę wypalenia zawodowego, szczególnie gdy jesteś liderką i codziennie musisz zarządzać nie tylko swoimi obowiązkami, ale także emocjami swoich pracowników. W książce „PASJA” poświęciłam cały rozdział na temat tego, jak z drogi do wypalenia zawodowego przejść do ognia pasji, który można pielęgnować, odkrywać na nowo. W swojej pracy zawodowej również przeżywałam momenty wypalenia, gdy emocje i oczekiwania innych zaczęły mnie przytłaczać. Teraz dzielę się strategiami wyjścia z wypalenia oraz zapobieganiu mu.
Ważne, by zrozumieć, że pasja, podobnie jak ogień, potrzebuje odpowiedniego paliwa i uwagi, by nie stać się zbyt intensywnym, niszczycielskim płomieniem. Kluczowe jest nauczenie się, jak zarządzać tym ogniem, a nie pozwalać mu spalić wszystkiego wokół. Warto zadbać o przestrzeń na odpoczynek, refleksję, a także umiejętność proszenia o wsparcie i zewnętrzną pomoc.
Firmy, które powiedziały „nie” wypaleniu – przykłady rozwiązań
Wielu pracodawców na całym świecie zaczyna dostrzegać problem wypalenia zawodowego wśród swoich liderów i menedżerów. Firmy, które skutecznie wdrożyły programy wsparcia, nie tylko zyskały lojalność swoich pracowników, ale także poprawiły ich wyniki i atmosferę pracy.
Google od lat stawia na szeroko rozumianą kulturę wellbeingu, oferując swoim pracownikom m.in. elastyczny czas pracy, dostęp do usług zdrowotnych, programy wsparcia mentalnego oraz przestrzeń do odpoczynku w biurach. Co więcej, podkreślę, że te biura są tak zaprojektowane, by każdy mógł odnaleźć swój wygodny kąt do pracy: przy biurku, na sofie, na pufie czy hamaku. By móc odpocząć, popracować kreatywnie lub w skupieniu. Odpowiedź na różne potrzeby pracowników jest również zapobieganiem wypaleniu.
SAP wprowadziła globalny program mindfulness, który łączy inteligencję emocjonalną z neuronauką. Program ma na celu poprawę dobrostanu pracowników, zwiększenie ich produktywności oraz rozwój umiejętności przywódczych.
ING Bank, we współpracy z Core Leadership Institute, wdrożył program 'Purpose to Impact™’, mający na celu wsparcie dobrostanu i zwiększenie zaangażowania pracowników oraz budowaniu środowiska zaufania sprzyjającego eksperymentowaniu i innowacjom poprzez wdrożenie zarządzania przez cele. Badanie przeprowadzone potem wśród 45 000 pracowników wykazało, że osoby mające jasno określony cel charakteryzowało (https://coreleader.com/impact-ing):
- O 50% większa przyjemność z pracy
- O 35% mniej wypalenia zawodowego
- O 22% wyższa wydajność
- O 42% więcej energii
Co może zrobić sam lider, by zapobiec wypaleniu?
Liderzy, aby uniknąć wypalenia, muszą aktywnie dbać o swoje zdrowie psychiczne i fizyczne. Oto kilka kluczowych strategii:
Regularna autorefleksja:
Liderzy powinni regularnie pytać siebie, czy to, co robią, nadal ich motywuje, czy są w zgodzie z wartościami organizacji i własnymi celami. Codzienne mini-check-iny ze sobą pozwalają wychwycić sygnały wypalenia na wczesnym etapie.
Dbanie o granice:
Warto nauczyć się mówić „nie” i stawiać granice, zarówno w pracy, jak i w życiu osobistym. Wyznaczanie granic nie oznacza braku zaangażowania – przeciwnie, pozwala to zachować równowagę i energię na długą metę.
Wsparcie zewnętrzne:
Coaching, mentoring, terapia, grupy typu Leadership Mastermind – szukanie wsparcia, by nie przechodzić przez trudne chwile samotnie, może być kluczowe. Liderzy, którzy mają dostęp do wsparcia, zarówno wewnętrznego, jak i zewnętrznego, są bardziej odporni na stres i wypalenie.
Co jeszcze możesz zrobić dla siebie?
- Regularnie sprawdzaj, skąd czerpiesz energię – co Cię ładuje, a co drenuje?
- Zadbaj o rytuały regeneracyjne –weekendy offline, codzienne mikro-przerwy, sen, ruch, picie wody, drobne przyjemności. Tak, na początku mogą się pojawiać wyrzuty sumienia, że odpoczywasz!
- Rozmawiaj o trudnościach – zaufane osoby, mentor, mastermind, superwizja – nie noś wszystkiego sam/a. Gdy zaczniesz rozmawiać, zobaczysz też, że inni mają podobne wyzwania.
- Sprawdzaj równowagę: ile daję z siebie innym, a ile zostawiam dla siebie?
- Daj sobie prawo do przerw i zatrzymania – nie trzeba płonąć cały czas, by być dobrym liderem.
- Daj sobie prawo do bycie NIE idealnym, wystarczająco dobrym. Prawo do niewiedzy.
Odwaga bycia liderem z ogniem, nie popiołem
Wypalenie zawodowe nie jest końcem kariery lidera, ale sygnałem, że trzeba zadbać o siebie, o swoje potrzeby i granice. Odwaga, by poprosić o pomoc i szukać równowagi, jest tym, co w dłuższym czasie prowadzi do sukcesu i spełnienia. Gdy widzisz u siebie zbyt częste zmęczenie, czujesz przewlekły stres, to odpowiedni moment by o siebie zadbać, zamiast zagryzać zęby i próbować jeszcze trochę wytrzymać.
Pasja w roli lidera nie polega na nieustannej intensywności, ale na utrzymywaniu wewnętrznego ognia, który daje energię, ale też daje przestrzeń na odpoczynek. Prawdziwa siła lidera tkwi w umiejętności zarządzania tym ogniem – nie pozwalając mu ani wygasnąć, ani zniszczyć tego, co ważne.
Zadaj sobie dziś pytanie: „Jak dbasz o swój wewnętrzny ogień? Czy Twoja pasja jest dziś paliwem do działania, czy już zaczynasz czuć się wypalony?”
Katarzyna Dąbrowska – mentorka, coachyni, trenerka, autorka książek, ekspertka Angażującego Przywództwa. Współzałożycielka Leadership Mastermind.
Wspiera osoby przedsiębiorcze, menedżerów i menedżerki w osiąganiu własnych celów, rozwoju biznesowym, przezwyciężaniu ograniczających przekonań i barier (syndrom oszusta, perfekcjonizm, prokrastynacja). Pracowała jako menedżerka w małych i dużych przedsiębiorstwach (m.in. szefowa rozwoju w DHL).
Autorka kilku książek, w tym poradnika dla kobiet „Teraz JA! Moje życie, mój czas” oraz poradników dla liderów: „Sukces Lidera. Jak budować angażujące przywództwo”. „Sukces Lidera. Jak budować zaangażowanie pracowników”, „Ludzki Feedback”, „Pasja”-napisana m.in. z Brianem Tracy.