Zasady współżycia społecznego a normy prawne

Reguły współżycia społecznego

Art. 5 Kodeksu cywilnego określa, że: Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Pojęcie zasad współżycia społecznego występuje zarówno w Kodeksie cywilnym, jak i w Kodeksie pracy. To dzięki nim możliwe jest stosowanie prawa przy jednoczesnym zwróceniu uwagi na konkretną sprawę — zwrot niedookreślony umożliwia organom egzekwującym podejmowanie decyzji, uwzględniając jednocześnie konkretne, indywidualne potrzeby. Wykorzystuje się to między innymi w prawie pracy — więcej o tego rodzaju przypadkach przeczytać można tutaj: https://adwokatspiewak.pl/zasady-wspolzycia-spolecznego/.

Skąd biorą się zasady współżycia społecznego?

Zarówno orzecznictwo, jak i doktryna wskazują na związek zasad współżycia społecznego z ogólnie uznanymi normami moralnymi powstającymi samoistnie w danych społeczeństwach. Pomimo faktu, że nie jest możliwe wskazanie ich w jednym, zamkniętym katalogu, stanowią one źródło, do którego odnoszą się przepisy prawne. Celem przytoczonego wyżej artykułu jest zapobieganie sytuacjom, w których stosowanie prawa doprowadziłoby do postępowania niezgodnego z normami moralnymi. Brak klauzul generalnych w prawie mógłby skutkować rozstrzygnięciami formalnie zgodnymi z prawem, ale niesłusznymi z uwagi na okoliczności danego czynu.

Wykorzystanie zasad współżycia społecznego w praktyce

Zastosowanie zasad współżycia społecznego w wielu przypadkach umożliwia zlikwidowanie rygoryzmu prawnego w wymagających tego sytuacjach. Owa klauzula, oprócz znaczenia teoretycznego, ma swoje praktyczne zastosowanie — między innymi w orzecznictwie sądów pracy. Przykładem tego może być sytuacja, w której zarząd spółki złożył pracownikowi propozycję nawiązania z nim nowego stosunku pracy. Polegałoby to na zatrudnieniu owego pracownika na wysokim stanowisku w zamian za rozwiązanie dotychczasowej umowy o pracę (na mocy porozumienia stron) i za rezygnację z odprawy pieniężnej związanej z likwidacją jednostki organizacyjnej, w której pracownik był dotychczas zatrudniony. Taka sytuacja dobrze obrazuje zastosowanie opisywanej klauzuli, gdyż jeśli po spełnieniu przez pracownika ww. warunków pracodawca po kilku miesiącach wypowiada pracownikowi nową umowę o pracę, to zachowanie pracodawcy jest wówczas traktowane jako naruszające zasady współżycia społecznego. Zdarza się również, że niektóre tego rodzaju sytuacje są niezwykle skomplikowane — w takim przypadku najlepiej skontaktować się ze specjalistą (https://adwokatspiewak.pl/).

Zasady współżycia społecznego — podsumowanie

Pojęcia zasad współżycia społecznego dokładnie nie sprecyzowano ani nie zdefiniowano, dzięki czemu nie ulega ono dezaktualizacji. Klauzule generalne są w prawie potrzebne — tak, aby mogło ono działać poza sztywnymi normami. Klauzule te pozwalają na indywidualne rozpatrzenie sytuacji i podjęcie końcowej decyzji przez sędziego, którego zawód należy do grupy profesji zaufania publicznego.