Życie z ChAD! Czy da się pracować z dwubiegunowcem?

• Tweet
• Pin It

ChAD, czyli choroba afektywna dwubiegunowa jest niczym huśtawka nastrojów na skalę rollercoastera.

 

 

Wyobraźmy sobie osobę, której towarzyszy zły nastrój, niechęć do robienia czegokolwiek, duże przygnębienie. Nie zaangażuje się ona w relacje z innymi, unika przyjaciół, rezygnuje z życia towarzyskiego. Jej poczucie własnej wartości jest na najniższym poziomie, czuje się nikim. Dodatkowo nie widzi sensu swojego istnienia, ma myśli samobójcze oraz kilka prób odebrania sobie życia.

Innym razem ta sama osoba ma pozytywny stosunek do świata, rozpiera ją energia, najchętniej robiłaby wiele rzeczy naraz. Budzi się duża ochota na rozmowę z innymi, chęć spędzania czasu w gronie nowo poznanych osób, gadatliwość. W głowie rodzą się twórcze pomysły. Nie ma granic, wszystko wydaje się być osiągalne, a podejmowanie ryzyka jest niezwykle ekscytujące. Pojawia się również zniecierpliwienie, coraz częściej napady złości. Towarzyszy jej niepokój, nerwowość, podejrzliwość, a także urojenia prześladowcze. Funkcjonuje ona chaotycznie, robi wiele rzeczy jednocześnie, nie kończy.

W głowie trwa ciągła gonitwa myśli, przy tym problemy z koncentracją.  Osoby zmagające się z ChAD żyją nieustannie w tych dwóch światach. Między nawrotami choroby doświadczają jej remisji tj. wyciszenia.

Zaburzenia afektywne w swej nazwie odnoszą się do związku z afektem, występującą w krótkim czasie ekspresją emocji, nad którą trudno jest zapanować. Mówiąc o dwubiegunowości, mamy na myśli afekt, w postaci nieuzasadnionej i nadmiernej euforii w stanach manii oraz jego kontrast – depresję i emocje z nią związane. A zatem zaburzenia afektywne dwubiegunowe wynikają z występowania, naprzemiennie po sobie obu stanów afektywnych, które w rezultacie tworzą osobowość dysfunkcyjną.

W depresji choremu towarzyszą negatywne emocje i pesymistyczne patrzenie na świat, w manii zaś chory zwykle czuje się doskonale, a świat widzi przez różowe okulary.

Każdy z nas miewa czasem gorsze dni, kiedy najchętniej spędzilibyśmy cały dzień pod kocem lub przed telewizorem, innym razem doświadczamy przypływu energii, stanu nadmiernego pobudzenia i robimy rzeczy, o które byśmy się nie podejrzewali. Najczęściej odpowiadamy w ten sposób na silne bodźce stresujące.  Jednak, w przypadku chorych z ChAD, odczuwany nastrój oraz związane z tym towarzyszące czynniki, występują w dużym nasileniu, często skrajnie ze sobą granicząc i naprzemiennie po sobie występując. Istotny jest tu fakt, iż stany te pojawiają się bez konkretnie uzasadnionej przyczyny. Nie sposób jest wskazać wtedy jednoznacznego powodu naszego samopoczucia, który mógłby stanowić jego sensowne wytłumaczenie. Sytuacja ta, to swoistego rodzaju sygnał, o możliwości występowania choroby afektywnej dwubiegunowej.  Typowy cykl ChAD obejmuje dwie fazy:

1. W fazie depresji chorzy czują się przygnębieni, widzą wszystko w ciemnych barwach. Pojawia się niemożność czerpania radości i satysfakcji z życia. Czują stopniową utratę energii, dopada ich chroniczne zmęczenie.  Trudnością okazuje się dla nich podjęcie najprostszych decyzji, np. wstanie z łóżka. Towarzyszy im lęk, apatia, poczucie beznadziejności, ból i otępienie. Chorzy w ciężkiej depresji zupełnie tracą zdolność rzeczywistej oceny siebie, swojego miejsca. Czują, że ich życie jest bez żadnych wartości, a ich myśli mogą zamienić się w urojenia.

Symptomy te mogą wywołać myśli samobójcze.

2. W fazie manii chorzy są w stanie ciągłego pobudzenia, wzmożonej energii i aktywności. Wszystko staje się dla nich możliwe, co daje im przekonanie o swojej wyjątkowości. Mają łatwość w nawiązywaniu kontaktów towarzyskich. Prawie wcale nie potrzebują snu, są nadpobudliwi. Mają nadmiar siły, wiary w siebie i swoją moc sprawczą. Czują się wtedy, jak gdyby mieli nieograniczone i niepohamowane możliwości. Stają się pomysłowi, twórczy, kreatywni. Tworzą plany, mają tysiące pomysłów na siebie i swoje dalsze życie. Nie zdają sobie sprawy z konsekwencji swoich działań, nie planują swoich zachowań, przez co niejednokrotnie mogą się znaleźć w problematycznych sytuacjach lub doprowadzić do nich swoich najbliższych. Szukają ciągłej stymulacji, cechują się nadmierną aktywnością, często dosyć ryzykowną postawą. Trwonią pieniądze, otwierają firmy, inicjują „wielkie” przedsięwzięcia, które w krótkim czasie porzucają. Nie stronią od używek, nawiązują liczne kontakty seksualne. Mają ciągłą gonitwę myśli, ich natłok. Odczuwają silną potrzebę zaspokojenia swoich potrzeb, narzucają swoją – w ich mniemaniu tylko słuszną – wolę, pragną dominować. Może to doprowadzić do zmiany zachowania w kierunku wrogości czy nawet agresji, mogą też pojawić się uroje­nia prześladowcze. Chorzy często zaprzeczają występującym u nich objawom, typowe są wtedy powiedzenia: „czuję się wspaniale, jak nigdy dotąd”, „jest lepiej niż kiedykolwiek”, „nic mi nie jest”.

Występuje również łagodna postać manii – hipomania. To okres dobrego samopoczucia psychicznego i fizycznego, który wiąże się z mniejszą ilością objawów. Chorzy przejawiają wtedy wzmożoną sprawność intelektualną, są kreatywni i nie mają krytycyzmu wobec własnej osoby. Często osiągają wtedy największe zawodowe sukcesy.

To tylko zarys tego jak żyją osoby z zaburzeniami dwubiegunowymi.

 

ChAD a relacje

Osoby zmagające się z chorobą muszą liczyć się z wieloma dodatkowymi trudnościami. Często rozpadają się ich związki, partner nie jest w stanie zrozumieć tego, co się dzieje, nie szuka pomocy u specjalisty, zdarza się dość często, że łatwiej podjąć decyzję o rozstaniu. Podobnie jest ze znajomymi. Relacje, o które nie dbamy w szczególny sposób są coraz słabsze. Pojawiają się konflikty, agresywne zachowania, brak zrozumienia, brak logiki postępowania.

Rodzinie trudno jest wspierać chorego, zrozumieć, z czym się zmaga, pomagać mu jak najlepiej funkcjonować, a przy tym żyć własnym życiem. W tej sytuacji konsultacje i rady udzielane przez psychiatrę są niezbędne do polepszenia, jakości swojego życia. Umiejętność skupienia się na swoich wyzwaniach i życiu jest nieoceniona. Dlatego zaleca się osobom wspierającym, towarzyszącym osobom chorym, uczęszczania na indywidualne spotkania z psychologiem, psychoterapeutą bądź na grupy wsparcia, gdzie spotykają się osoby z podobnymi doświadczeniami.

Tematykę funkcjonowania osób z ChAD i budowania przez nich relacji, doskonale obrazuje film „Mr. Jones” (1993).  Ukazuje on człowieka, którego przed ciężkimi skutkami tej choroby uratowała miłość.

 

Jak żyć z ChAD-owcem

Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi, często zależy to od konkretnej osoby, gdyż każdy może przechodzić tę chorobę z innym natężeniem.  Znając zachowania najbliższych nam osób, jesteśmy w stanie dostrzec sygnały zbliżającej się depresji czy manii. W stanach depresyjnych należy chorych wspierać i motywować do leczenia. Nie sprawdzą się w tym momencie słowa: „ogarnij się”, gdyż na tym etapie nie są oni do tego zdolni.  Z reguły tzw. dobre rady przynoszą odwrotny skutek, podsycając poczucie winy u chorej osoby. Może to doprowadzić do odmowy przyjmowania leków, a nawet myśli i prób samobójczych. Jeśli sami nie jesteśmy w stanie opiekować się chorą osobą, tak by kontrolować jej zachowania, należy zwrócić się o pomoc do specjalistów – w szczególności do psychiatry, który może zastosować hospitalizację. Podobna sytuacja ma miejsce w fazie manii, kiedy chorzy sami mogą dla siebie stanowić zagrożenie. Dla chorych ważne jest, aby bliskie im osoby wykazały się cierpliwością, by starały się zrozumieć towarzyszące im emocje. Jest to dla nich oznaką, że nie są sami ani w tej chorobie, ani na świecie.

Na pewno ta sytuacja nie należy do łatwych. Rodzina osób chorych często przeżywa ten stan, pogrążając się w smutku. Warto wtedy skorzystać z pomocy specjalistów, dzięki czemu dowiemy się, w jaki sposób postępować z takimi osobami oraz jak radzić sobie w trudnych chwilach. Nieocenione jest również znalezienie czasu dla siebie i swoich zainteresowań, których wykonywanie i rozwijanie sprawia nam przyjemność. ChAD może zakłócić normalne funkcjonowanie rodziny czy związku, jednak realizowanie planu terapeutycznego oraz zaznajamianie się, jak sobie radzić w życiu z chorą osobą jest ważne dla dostarczenia jej pomocy.  Ważne jest, by nie winić chorej osoby, za jej zachowanie, które jest objawem choroby, a nie celowego działania.

 

ChAD a praca

Innym skutkiem ChAD jest zachwiana pozycja zawodowa, trudno przy tej chorobie  o płynnie rozwijającą się karierę zawodową. Ciężko jest pogodzić pracę zawodową z chorobą afektywną dwubiegunową. Z wyjątkiem artystów, którym daje się przyzwolenie na „dziwaczne” zachowania. Rzadko osoby z ChAD spotykają się z wyrozumiałością przełożonych.  Pracodawca może mieć wrażenie, że na jednym stanowisku zatrudnił dwie różne osoby.

Na początku depresji osoby zmagające się z zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi odczuwają pustkę, jakby tkwili w martwym punkcie. Nie podejmują żadnych działań, ponieważ uważają, że są skazani na porażkę. Jeśli jednak objawy nie są zbyt silne, osoby te są w stanie kontynuować pracę zawodową, są w stanie poradzić sobie również z obowiązkami domowymi. Gdy ktoś w trosce zauważy coś niepokojącego w ich zachowaniu i zapyta, tłumaczą się zmęczeniem lub zbyt dużą ilością obowiązków. W fazie depresyjnej pracownik zwykle nie jest w stanie wykonywać swoich podstawowych zadań. Towarzyszy mu apatia, zmęczenie, poczucie obciążenia pracą. Wreszcie postanawia rzucić wszystko i nie stawia się w pracy. Utrata pracy jest dla osoby chorej często pewnego rodzaju ulgą. Znika stres związany w udawaniem w pracy, że wszystko jest w porządku. Sytuacje stresujące towarzyszące nam w życiu codziennym wywołują negatywne emocje, pogłębiają depresję.  Zaczynają się bezsenne, niespokojne noce.

W manii natomiast pojawia się duża potrzeba stymulacji, osoby z ChAD chcą, aby ciągle się coś działo, podejmują nowe aktywności, mnóstwo myśli w głowie zakłóca możliwość skupienia się, koncentrację.  Na początku, gdy pojawia się mania lub hipomania, zmieniają się zainteresowania społeczno-towarzyskie. Osoba ta zamiast unikać ludzi i kontaktów z nimi, dla odmiany dąży do tego. Czuje się jak ryba w wodzie w towarzystwie również osób, które nowo poznała. Podczas manii chory przejawia cechy niezwykłej pracowitości, kreatywności, efektywności, wyrabiania normy ponad plan – zostaje po godzinach, pracuje z pasją, jest nastawiony na realizację celów firmy. Ma przekonanie o tym, że podoła wszystkiemu.

 

ChAD a sławni ludzie

Zdarza się, że cierpiący na zaburzenie afektywne dwubiegunowe znajduje się w fazie radosnej i niepohamowanej twórczości.  Stan ten często bywa kreatywny, doświadcza go wielu artystów i pisarzy. Staje się źródłem oryginalnych pomysłów i inspiracji twórczych. Wiemy o naukowcach, artystach czy muzykach, którzy tworzyli wtedy swoje dzieła. Należeli/należą do nich m.in.: Ludwig van Beetthoven, Piotr Czajkowski, Kurt Cobain, Charles Dickens, Ernest Hemingway, Vivien Leigh, Edvard Munch, Isaac Newton, Sinead O’Connor, Mark Twain, Jean-Claude Van Damme, Vincent van Gogh.

Jak widać ludzie z ChAD mają światu dużo do zaoferowania. Są doskonałym dowodem na to, że można żyć, a co więcej, żyć i tworzyć z chorobą afektywną dwubiegunową. Zasadne wydaje się być pytanie: „Czy artyści muszą cierpieć dla sztuki”? Czy osiągnęliby swój sukces, nie cierpiąc na ChAD, nie doświadczając towarzyszącym tej chorobie stanów? Czy Ludwig van Beethoven, który w swoich utworach zapoczątkował romantyzm w muzyce, stworzyłby swoje symfonie? Czy Ernest Hemingway napisałby swoje słynne powieści i dostał Nagrodę Nobla? Czy Isaac Newton odkryłby prawo ruchu i powszechnego ciążenia? Czy Vincent van Gogh namalowałby swe słynne „Słoneczniki”?

Czy w obliczu tak wielkich osiągnięć ma to jakiekolwiek znaczenie?…

 

PROJEKTANTKI SUKCESU

Marta Osuch i Agnieszka Rejowska

 

Bibliografia:

• Ramirez Basco M., Rush J.A. (2007), Zaburzenia afektywne dwubiegunowe. Terapia poznawczo-behawioralna, Wydawnictwo UJ, Kraków
• Koszewska I., Habrat-Pragłowska E. (2003), O depresji, o manii, o nawracających zaburzeniach nastroju, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
• Sachs G.S.,. Thase M.E. (2003), Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, Medical Press, Gdańsk
• Swięcicki Ł. (2011), Choroba afektywna dwubiegunowa. Trudności diagnostyczne, Elsevier Urban & Partner, Wrocław

 

• Tweet
• Pin It