Ważne zmiany w prawie spadkowym

• Tweet
• Pin It

18 października 2015 r. zaczęły obowiązywać nowe przepisy w prawie spadkowym wprowadzone ustawą z 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2015 r. poz. 539). Nowe przepisy obejmują swoim zakresem spadki otwarte od dnia wejścia w życie nowelizacji, natomiast wobec spadków otwartych przed dniem wejścia w życie ustawy oraz w stosunku do zabezpieczenia i spisu inwentarza wszczętych przed tym dniem stosowane będą dotychczasowe przepisy.

 

Dziedziczenie długów spadkowych

Przedmiotowa nowelizacja wprowadza przede wszystkim zmianę w prawie spadkowym dotyczącą odpowiedzialności za długi spadkowe z tzw. dobrodziejstwem inwentarza (tj. do wysokości wartości aktywów spadkowych), w miejsce dotychczas obowiązujących zasady odpowiedzialności nieograniczonej.

Do dnia 18 października 2015 r. w obowiązującym stanie prawnym tzw. milczenie, czyli brak formalnego oświadczenia spadkobiercy po śmierci spadkodawcy oznacza przyjęcie spadku wprost, a tym samym nieograniczoną odpowiedzialność za długi wchodzące w skład spadku. Gdyż zgodnie z aktualnie obowiązującym art. 1012 Kodeksu cywilnego spadkobierca może postąpić na trzy sposoby: przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), spadek odrzucić. Na podjęcie decyzji spadkobierca ma 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swego powołania, tj. o tym, że został spadkobiercą.

Co istotne, niezłożenie przez spadkobiercę takowego oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku jest jednoznaczne z prostym przyjęciem spadku, oznacza więc nieograniczoną odpowiedzialność za długi spadkowe. A zatem, jeżeli okaże się, iż wysokość długów zmarłego przewyższa wartość odziedziczonego majątku, spadkobierca poniesie stratę. Może to być strata tak duża, że prowadząca w konsekwencji do katastrofy życiowej, o czym poszkodowany spadkiem dowie się – w skrajnym przypadku – dopiero wtedy, gdy zgłoszą się do niego wierzyciele zmarłej osoby. W stanie prawnym obowiązującym do dnia 18 października 2015 r. wyjątkowo traktowani są jedynie spadkobiercy niemający pełnej zdolności do czynności prawnych, a także osoby, co do których istnieje podstawa do ich całkowitego ubezwłasnowolnienia oraz osoby prawne – milczenie takich osób oznacza przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Od dnia 18 października 2015 r. zaczęły obowiązywać nowe przepisy, zgodnie z którymi brak oświadczenia spadkodawcy w kwestii przyjęcia bądź odrzucenia spadku w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się on o spadku, będzie jednoznaczny z przyjęciem spadku z tzw. dobrodziejstwem inwentarza. Założeniem legislatora jest uniknięcie powtórzenia się absurdalnych sytuacji, które występowały we wcześniejszych latach, kiedy to przykładowo wierzyciele ścigali 7-letniego wnuczkę dłużnika, chcąc zająć jego skromny, dziecięcy majątek. Jeśli przykładowo wartość spadku wynosi 100 tys. zł, a dług jest równy kwocie 200 tys. zł, to w obecnym stanie prawnym wierzyciel ma prawo domagać się od spadkobiercy pełnej spłaty długu, nie bacząc na fakt, że spadkobierca wszedł w posiadanie aktywów wartych ledwie jego połowy. Od dnia 18 października 2015 r. na podstawie nowych przepisów wierzyciel będzie mógł się domagać zapłaty tylko 100 tys. zł. Oczywiście tu chodzi o sytuację tzw. milczenia ze strony spadkobiercy. Jeżeli zaś zdecyduje się on na przyjęcie spadku w formie stosownego oświadczenia, oznaczać to będzie pełną odpowiedzialność za długi spadkodawcy.

Nowa możliwość prywatnego wykazu inwentarza

Nowelizacja prawa spadkowego wprowadza też zmianę co do zasady w kwestii ustalania stanu majątku spadkowego. Do dnia 18 października 2015 r. taki wykaz stanu majątkowego mógł sporządzić komornik sądowy lub ewentualnie urząd skarbowy, co pociągało za sobą duże koszty dla spadkobierców oraz wpływało na czas. W myśl nowych przepisów spadkobiercy przyjmujący spadek z dobrodziejstwem inwentarza mogą złożyć w sądzie lub u notariusza tzw. prywatny wykaz inwentarza na specjalnym formularzu przygotowanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Co istotne, zapis nowelizacji przewidują również, iż jeżeli wierzyciele spadkodawcy nie zgodzą się z prywatnym wykazem inwentarza sporządzonym przez spadkobierców, sporządzi go na ich wniosek komornik. W prywatnym wykazie inwentarza trzeba będzie „z należytą starannością” ujawnić przedmioty majątkowe należące do spadku, przedmioty zapisów windykacyjnych oraz długi spadkowe.

Zgodnie z nową regulacją wykaz inwentarza może być złożony u notariusza, w sądzie spadku lub w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania składającego wykaz. O złożeniu przez spadkobiercę prywatnego wykazu inwentarza powiadamiać będzie ogłoszenie zamieszczane przez sąd spadku. Warto podkreślić, że sąd będzie miał również obowiązek zamieścić takie ogłoszenie na swojej stronie internetowej oraz na tablicy ogłoszeń po to, by umożliwić wierzycielom spadkowym zapoznanie się ze spisem stanu aktywów i pasywów masy spadkowej. Złożenie prywatnego wykazu inwentarza ma być nieobowiązkowe. Nowelizacja przewiduje również, że będzie też można – tak jak dotychczas – uzyskać spis inwentarza, który wykona (odpłatnie) komornik sądowy na polecenie sądu, o ile orzeknie on o sporządzeniu tego spisu. Jeżeli zaś pojawi się różnica między wykazem inwentarza a spisem inwentarza, decydujący będzie spis inwentarza.

Ochrona wierzycieli

W celu ochrony wierzycieli spadkowych ustawa zawiera rozwiązanie, zgodnie z którym, jeśli spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spłacając niektóre długi spadkowe, wiedział lub przy dołożeniu należytej staranności powinien był wiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, będzie ponosił odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe. Wprowadzona odpowiedzialność nie będzie miała zastosowania w stosunku do spadkobiercy niemającego pełnej zdolności do czynności prawnych oraz spadkobiercy, co do którego istnieje podstawa do jego ubezwłasnowolnienia.

Warto też wspomnieć o sytuacji, gdy spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, pozbawiony zostanie przywileju ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe do wartości spadku. Będzie mieć to miejsce w przypadku podstępnego pominięcia w wykazie inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnego uwzględnienia w wykazie inwentarza nieistniejących długów. Nowelizacja włącza również do Kodeksu postępowania cywilnego regulacje dotyczące kwestii nadzoru sądu nad wykonywaniem czynności z zakresu zabezpieczania spadku i sporządzania spisu inwentarza, w tym skargi na czynności komornika oraz przepisów o postępowaniu w przedmiocie zabezpieczenia spadku i sporządzenia spisu inwentarza, a także kosztów tych postępowań.

Poszerzono krąg osób mogących być pełnomocnikiem

Ustawa z 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw poszerza również krąg osób, które mogą zostać ustanowione pełnomocnikami. Dzięki zmianie Kodeksu postępowania cywilnego pełnomocnikiem będą mogły zostać ustanowieni również inni krewni strony niż obecnie, w szczególności dotyczyć ma to dziadków. Zgodnie z nowym brzmieniem 87 § 1 otrzymuje brzmienie pełnomocnikiem może być adwokat lub radca prawny, a w sprawach własności przemysłowej także rzecznik patentowy, a ponadto osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, współuczestnik sporu, jak również małżonek, rodzeństwo, zstępni lub wstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia.

Zmienione przepisy o kosztach sądowych

Wprowadzone zmiany w prawie spadkowym wpłynęły również na znowelizowanie przepisów ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (DzU z 2014 r. poz. 1025, z późn. zm.), regulujące pokrywanie z majątku spadkowego kosztów sądowych związanych z zabezpieczeniem spadku oraz spisem inwentarza (art. 113 ust. 3a). Ponadto, zgodnie z nowym art. 115a tej ustawy sąd w celu zaspokojenia należności z tytułu kosztów sądowych, o których mowa w art. 113 ust. 3a, może pobrać odpowiednią sumę z pieniędzy wchodzących w skład spadku złożonych do depozytu sądowego lub znajdujących się na rachunku bankowym lub rachunku prowadzonym przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową. Sąd może również zarządzić sprzedaż przez komornika odpowiedniego przedmiotu należącego do spadku, oznaczając przy tym sposób sprzedaży.

 

Marta Wysocka-Fronczek

 

• Tweet
• Pin It